In deze laatste dagen van het jaar, schrijf ik met plezier dit blog over de werking van ons brein. Het is iets dat me enorm fascineert.
Wij als moderne mens geloven graag dat we autonoom zijn in ons doen en laten en dat we ons gedrag, de keuzes die we maken en beslissingen die we nemen helemaal zélf bepalen. Maar dat is maar ten dele waar….. Stel, je hebt een goed voornemen per 1 januari van het nieuwe jaar. Je wilt meer bewegen, gezonder eten, minder snoepen of minder shoppen. Het heeft positieve gevolgen voor je als je ermee stopt. Dat geloof je en wéet je met je ‘bewuste’ brein. Maar in veel situaties hebben de onbewuste delen van je brein veel meer invloed…. Dat feit maakt dat veel goede voornemens voortijdig stranden of maar deels ten uitvoer komen.
Om beter te begrijpen waarom het zo moeilijk is om je gedrag (en dus ook je gevoel) wezenlijk te veranderen, is het goed om meer te weten te komen over de werking van ons brein. In dit blog deel ik mijn kennis daarover.
Ons brein bestaat grofweg uit drie lagen:
- Reptielenbrein
Dit deel is evolutionair gezien het langst aanwezig in onze hersenen. Het reptiel in ons regelt ons automatische gedrag. Alles wat je doet omdat je het gewend bent. Zoals de deurknop vastpakken om de deur open te doen of de douchekraan opendraaien. De onderste laag van je brein bepaalt voor een belangrijk deel je gedrag. Het gedrag dat eenmaal tot in je reptielenbrein is ingesleten, heeft weinig nodig om weer actief te worden. Het blijft zich herhalen, ook als het effect ervan negatief of schadelijk is.
- Zoogdierenbrein
Het middelste deel van je brein is het zoogdierenbrein. Dit deel wordt ook wel het limbisch systeem genoemd. Deze laag regelt emoties en laat zich leiden door beloning en straf. Als iets lekker of prettig voelt, doe je er meer van en als iets niet lekker of prettig is, stop je ermee. Ook ongezond of onverstandig kan lekker of prettig voor je zijn en voor je zoogdierenbrein dus positief. Ook je limbisch systeem bepaalt voor een belangrijk deel je gedrag.
- Neocortex
Het derde en jongste deel van het brein is de neocortex. Je kunt denken, plannen, evalueren, reflecteren, discipline opbrengen, gevolgen benoemen, effecten berekenen, taal gebruiken enzovoort met de neocortex. Het is dus het deel van de logica. De twee andere lagen in het brein kunnen niet denken. Alleen voelen of impulsen volgen. Alleen de neo cortex denkt en maakt je bewust en de twee andere lagen zijn onbewust. Mensen en hogere zoogdieren hebben de neocortex.
Normaal gesproken werken de drie lagen van je brein met elkaar samen en staan ze in verbinding met elkaar. Maar in bepaalde situaties hebben de twee onbewuste lagen beduidend meer invloed dan de neocortex. Bijvoorbeeld bij een verandering, spannende situatie of stress. Kort gezegd, je kunt het allemaal mooi bedenken met de neocortex, maar de reptiel en zoogdier in je nemen het over zodra het moeilijk, niet prettig of stressvol wordt.
Wat kun je in zo’n geval doen om het makkelijker te maken een (gedrags-) verandering blijvend en naar volle tevredenheid door te voeren? Hieronder een paar tips.
- Wees je bewust van de onbewuste delen van je brein die je parten spelen.
- Accepteer dat het een tijdje duurt om een bepaalde gewoonte uit je systeem te krijgen. Een gedragsverandering gaat zelden vanzelf en is bij hoge uitzondering makkelijk!
- Stel een helder, realistisch doel. Zet dat het liefst op papier of maak het visueel. Het kan een uitgewerkt stappenplan met data zijn of gekleurde briefjes op de koelkast. Pas het aan op jouw voorkeur van leren of ontwikkelen.
- Betrek anderen bij je doel.
- Beloon jezelf als je op de goede weg bent met complimenten, zelfwaardering of leuke dingen ‘mogen’ doen.
- Zorg ervoor dat je verandering geen of zo weinig mogelijk stress oplevert.
- Zet kleine stappen richting je doel.
- Leg de oorzaak niet buiten jezelf. Klaag niet, houd jezelf niet voor de gek, maar onderzoek waarom het je nog niet lukt/ niet gelukt is. Zoek er oplossingen voor en begin opnieuw. Of stop met je plan en accepteer dat het (voorlopig) bij het oude blijft.
Succes met de goede voornemens voor het nieuwe jaar!